Omurgamız ana hatları ile omur adı verilen kemik yapılar, eklemler, aralarında hareket etmeyi sağlayan ve üst seviyelerden gelen yükü amortisör gibi emerek düzgün bir şekilde alt seviyelere iletilmesini sağlayan disk denen lastik kıvamında yastıkçıklardan ve sağlam ligamanlardan oluşmaktadır. Bu yapılar hep birlikte, içinden geçen omuriliği koruyup çevreleyen bir kanal oluştururlar. Omurilik bel seviyesinde: bacaklara duyu ve kuvvet veren sinirleri taşır. Omuriliğin içinden geçtiği bu kanalın çeşitli nedenlerle daralmasına lomber spinal stenoz yani ‘’belde kanal daralması’’ denir.
BELDE KANAL DARALMASI NEDENLERİ NELERDİR?
Ağır işlerde çalışanlarda, omurgasını zorlayanlarda (kilolu olma, dengesiz ağırlık kaldırma vs.) genetik yatkınlığı olanlarda, ve ileri yaşta özellikle 50 yaşından sonra diskler elastikliğini kaybeder, ligamanlar ve eklemler kalınlaşır, kemik yapılar daha kaba hale gelir-kireçlenir, omurganın düzeni-aksı bozulabilir. Tüm bu dejenerasyon (bozulma) süreci omurilik kanalının daralmasına ve içinden geçen omurilik ve sinirlerin baskı altında kalmasına neden olabilir. Travmalar sonucunda da belde kanal daralması oluşabilmektedir çoğunlukla omurga kırıklarına bağlıdır. Tümör ya da farklı hastalıklara bağlı olarak belde kanal daralması yaşanabilir.
BELDE KANAL DARALMASI BELİRTİLERİ NELERDİR?
Kanal darlığında hastaların tarifi “Biraz yol yürüdükten sonra bacaklarım uyuşuyor, dermanım kesiliyor, bacağıma can gitmiyor, bacaklarımın kontrolü bende değilmiş gibi oluyor ve oturacak yer arıyorum, düşecekmiş gibi hissediyorum’’ şeklindedir. Bu şikâyet “nörojenik kladikasyo” olarak adlandırılır.
En sık L3-L4 seviyelerini tutar. Bazen tek bir seviyede ama genellikle birden çok seviyede ortaya çıkar.
Belirtilerinin benzerliği yüzünden belde kanal daralması çoğu zaman bel fıtığı ile karıştırılabilmektedir. Bel fıtığı ile bel kanal daralması birbirinden farklı hastalıklardır ancak bir arada da olabilirler.
Belde kanal daralması hiçbir belirti vermeden de ilerleyebilmektedir. Belde kanal daralmasında belirtiler: bacaklarda uyuşukluk, kas krampları, güçsüzlük, uyuşma, ağrıdır. Kanal daralmasının en dramatik yönü ise tablonun genellikle ilerleyici olmasıdır.
Bel fıtığında bacağa giden aynı seviyedeki sağ ve sol tek bir sinir sıkışırken; bel kanalı daralmasında bacağa giden tüm sinirler birden sıkışır. Bu sebeple genellikle her iki bacakta birden uyuşma olur. Bel fıtığında bacak ağrısı ön planda iken, kanal daralmasında bacaklarda uyuşma ve yürüme mesafesinde kısalma ön plandadır. Bel fıtığı daha çok genç ve orta yaşlarda, kanal daralması genellikle ileri yaşlarda görülür. Kanal daralmasında dinlenirken hasta çoğunlukla ağrısız hisseder, oysa bel fıtığında ağrı istirahatte dahil devam eder. Kanal daralmasında şikayetleri azaltması nedeniyle bazı hastalar öne doğru eğilerek yürümeyi tercih etmektedir.
İleri aşama bel fıtıklarında olduğu gibi, belde kanal daralması hastalarında da idrar ve büyük tuvaleti tutamamak gibi belirtiler ortaya çıkabilmektedir.
BELDE KANAL DARALMASI (LOMBER SPİNAL STENOZ) TEŞHİSİ NASIL KONULUR?
Belde kanal daralmasında hastanın hikayesi en önemli unsurdur. Klinik muayene ve hastanın şikayetleri değerlendirildikten sonra radyolojik görüntülemelerle teşhis netleştirilebilir. Manyetik Rezonans (MR) ve/veya Bilgisayarlı Tomografi (BT) görüntülemeleri ile belde kanal daralması teşhisi kesin olarak konulur.
BELDE KANAL DARALMASI (LOMBER SPİNAL STENOZ) TEDAVİSİ NASILDIR?
Belde kanal daralmasının tedavisi hastanın genel durumu ve hastalığın evresine göre farklılık gösterebilmektedir. Belde kanal daralması ileri evre değilse cerrahi dışı tedaviler ön plana alınmaktadır.
Fizik tedavi ile hastaların bel bölgesi kasları güçlendirilebilir, esneklik kazandırılarak kas ağrıları azaltılabilir yine ağrı kesici ve kas gevşeticiler veya sinir baskı ağrısı olanlarda nöropatik ağrı dediğimiz ilaç tedavileri ile şikayetler kontrol altına alınabilir.
Özellikle cerrahi tedaviye uygun olmayan hastalarda enjeksiyon tedavileri olumlu sonuçlar vermektedir. Belde kanal daralması olan bölgeye enjeksiyonla ozon, kortizon ya da benzeri ilaçlar verilerek sinir dokusu ve çevre dokularda ödem-iltihap azaltılmaktadır. Enjeksiyon tedavileri senede 3 kez tekrarlanabilir.
Cerrahi dışı tedavilerden fayda göremeyen, ağrıları kontrol altına alınamayan ya da nörolojik anlamda kas gücü kaybı olan hastalarda ve özellikle 100 metre dinlenmeden yürüyemeyenlerde cerrahi endikasyon konulur.
BELDE KANAL DARALMASI AMELİYATI NASIL YAPILIR?
Belde kanal daralması ameliyatında amaç omurilik ve sinirlerdeki baskıyı ortadan kaldırmak, daralan kanalı cerrahi yöntemlerle rahatlatmaktır.
Belde kanal daralması olan bölgede başka bir sorun yoksa omurganın arka bölgesinden ameliyat gerçekleştirilmektedir. Kireçlenme ya da farklı nedenlerle kanalın daralmasına neden olan bölgede omurun lamina denilen kısmı ve gerekli durumda fasetlerin belli bir kısmı ve kemiğin etrafındaki bağ doku da çıkartılır.
Belde kanal daralması ameliyatı daralmanın seviyelerine, hastanın yaşına, ek hastalıklarına, darlığın şiddetine, eşlik eden omurga deformitelerine göre (belde kayma gibi instabilite-anormal hareket, skolyoz gibi sorunları varsa implant (metal aletler (halk diliyle platin)) kullanılarak enstrümentasyon ameliyatı yapılabildiği gibi implantsız da yapılabilmektedir.
Dekompresyon yani rahatlatılma ameliyatı yapıldıktan sonra hasta ve hastalığın durumuna göre gerekli ve yeterli kanal genişliğine ulaşıldığında omurga dengesini yitirecek kadar dengesiz kalırsa implant ile denge sağlanmak zorundadır.
BELDE KANAL DARALMASI AMELİYATI KAÇ SAAT SÜRER?
Belde kanal daralması ameliyatının süresi darlığın şiddetine ve darlığın kaç seviyede olduğuna, kas-kemik yapılarına bağlı değişebilmektedir. Belde kanal daralması tek bir seviyede ise ve ameliyat sırasında vida benzeri implantlar kullanılacaksa ameliyatın süresi 1,5-2 saat sürebilmektedir. Belde kanal daralması ameliyatı sırasında implant gerekmiyorsa ameliyat süresi yaklaşık 1 saat sürmektedir. Ancak belde kanal daralması 3-4 seviyeyi içeriyor ve kullanılması gereken implant sayısı 4-5 seviye ise ortalama olarak ameliyat süresi 5-6 saat sürebilmektedir.
BELDE KANAL DARALMASI AMELİYATI RİSKLERİ NELERDİR?
Her cerrahi işlem gibi belde kanal daralması ameliyatının da riskleri vardır. Ameliyat ile ilgili riskler ve komplikasyonların yaşanmaması için operasyonu bu konuda tecrübeli bir ekibin gerçekleştirmesi çok önemlidir. Olası riskleri genel olarak şu şekilde sıralanabilir;
Her ameliyatta olduğu gibi ameliyat sonrası enfeksiyon riski bulunabilir.
Belde kanal darlığı ameliyatı daha çok ileri yaş hastalarda gerçekleştirildiği için yara iyileşme sorunları olabilmektedir. İleri yaş hastalarda tansiyon, diyabet, kalp gibi hem anestezi hem de ameliyat sonrası dönemde riskler artabilmektedir.
Ameliyatında oluşan basıyı azaltmak için alınan kemik ya da kireçlenmiş yumuşak dokular omurilik zarına yapışık olabilmektedir. Nadir de olsa omurilik zarında yırtıklar oluşabilmektedir. Özellikle 2. veya 3. kez belde kanal daralması ameliyatı olan hastalarda bu risk daha fazladır. Omurilik zarının yırtılması ameliyat sırasında tamir edilebilen bir durumdur ancak bazen bu yırtıktan beyin omurilik sıvısı sızabilmekte bu da ameliyat sonrası iyileşme döneminde sorunlara yol açabilmektedir.
Belde kanal daralması ameliyatından sonra hissizlik, uyuşukluk, karıncalanma gibi şikayetler yaşanabilmektedir. Daha önceden var olan uyuşukluğun ameliyattan hemen sonra geçmesi beklenmez bu şikayetler bir süre devam edebilmektedir. Şikayetler kalıcı olmamalıdır.
Füzyon yani vida ya da kafes gibi implantların kullanıldığı ameliyatlarda hastaların kemik kalitesinin durumuna göre vidaların kaynama sorunu yaşanabilmektedir. İleri yaş hastalarda kemik kalitesi düşük olduğu için ortaya çıkabilecek kaynama sorunları vidaların daha sonra gevşemesine yol açabilmektedir. Genelde uygunsa, çimentolu vidalar tercih edilmelidir.
BELDE KANAL DARALMASI AMELİYATINDAN SONRA HASTA NE ZAMAN NORMAL HAYATINA DÖNEBİLİR?
Belde kanal daralması ameliyatından sonra hastaların normal yaşantılara dönmesi kişilere göre farklılık gösterebilir. Hastanın aktivite seviyesi, yaptığı iş gibi faktörler bunda etkili olmaktadır.
Ameliyattan aynı veya ertesi gün hasta yürütülmeye başlanmaktadır. Ameliyat şekline göre kanal daralması ameliyatından 1-2 hafta sonra hastalar sokağa çıkabilir. Bu süreçte yürüyüş mesafeleri gidere artırılabilir. Ameliyattan 4 hafta sonra belirli hareket kısıtlamalarına bağlı kalmak kaydıyla hastalar işlerine dönebilmektedir. Tam iyileşme ortalama 6 aydan sonra olmaktadır, vücutta herhangi bir dokunun iyileşmesi tam güce ulaşması da bu sürede olmaktadır.
Özelikle implant yerleştirilen hastalarda kemikte kaynama olana kadar hastanın yasaklı hareketlere dikkat etmesi gerekir. Ağır kaldırmadan, özellikle öne, arkaya, yana dengesiz eğilme, beli çevirme gibi hareketlerden uzak durulması gereklidir.
BELDE KANAL DARALMASI AMELİYATINDAN SONRA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER NELERDİR?
Taburcu olduktan sonra hastaların yara yerinde akıntı, yara dudaklarında açılma, önceden olmayan şiddetli bir ağrı olması, bacaklarda sonradan güç kaybı oluşması durumunda hasta doktoruna ulaşmalıdır.
Özellikle vida gibi implant kullanılan ameliyatlardan sonra azalması beklenen ağrı seviyesinin artmaya başlaması enfeksiyon ya da kullanılan vidanın gevşemesinden kaynaklanabilir. Ağrısız dönemden ağrılı döneme geçildiyse zaman kaybetmeden doktora başvurulmalıdır.
Ağrının yanı sıra kızarıklık, yara yerinden akıntı, ateş gibi belirtiler enfeksiyon bulguları olabilmektedir.
Bel omurgasında kanal darlığı olan hastaların bazılarında boyun omurgasında da kanal daralması görülebilir. Bu açıdan da hasta dikkatli olmalıdır.
